23 maja – rocznica urodzin Marii Konopnickiej

utworzone przez

My, Polacy, znamy ją od dzieciństwa jako autorkę „O krasnoludkach i o sierotce Marysi”, parę lat później odkrywamy jako nowelistkę oraz poetkę, która napisała „Rotę”. Maria Konopnicka była jednak również krytyczką, publicystką, tłumaczką i działaczką społeczną. Dziś, 23 maja, z okazji 180. rocznicy jej urodzin przypomnijmy jej postać.

Urodzona w 1842 roku Maria Konopnicka jest uznawana za najwybitniejszą poetkę okresu realizmu (choć są i tacy, którzy krytykują jej twórczość jako grafomańską). Bardzo znana i ceniona była już za swojego życia – czytali ją m.in. Henryk Sienkiewicz czy Stefan Żeromski, który nazwał ją wieszczem ich pokolenia, od dzieciństwa przyjaźniła się z Elizą Orzeszkową, która miała swój udział w wydawaniu dzieł Konopnickiej. Nie uniknęła jednak także polemik, kontrowersji i ostrej krytyki, zwłaszcza ze strony środowisk konserwatywnych i kleru.

Poezja Marii Konopnickiej przepełniona jest patriotyzmem. Wierzyła w Boga, co przebija w jej twórczości, ale była przeciwniczką instytucji Kościoła katolickiego. Pierwsze wiersze opublikowała w 1870 roku. Nowele zaczęła pisać dziesięć lat później, początkowo inspirując się Prusem i Orzeszkową. Do najpopularniejszych należą „Nasza szkapa”, „Dym” i „Mendel Gdański”. W podobnym okresie zaczęła też działalność recenzencką.

Protestowała przeciwko niesprawiedliwości społecznej, m.in. w opublikowanej w 1908 roku „Rocie”, w której sprzeciwia się polityce germanizacyjnej zaboru pruskiego.

A jak wyglądało jej życie?

Wychowywała się w Suwałkach i Kaliszu, później uczyła się w Warszawie. Po ślubie w 1862 roku zamieszkała w majątku męża w Bronowie. W ciągu dziesięciu lat małżeństwa urodziła ośmioro dzieci. Jednak nie odpowiadała jej rola gospodyni, mąż z kolei nie był zachwycony jej literackimi zapędami. Po rozstaniu Konopnicka z dziećmi zamieszkała w Warszawie.

Resztę życia dużo podróżowała – do Austrii, Włoch, Niemiec, Szwajcarii, a także po Polsce, zwłaszcza gdy dzieci się usamodzielniły. W 1903 roku na 25-lecie pracy pisarka w darze od narodu otrzymała dworek w Żarnowcu koło Krosna. Mieszkała tam z Marią Dulębianką – malarką i pisarką. Niektórzy badacze twierdzą, że artystki łączyła wieloletnia przyjaźń, inni – że były partnerkami życiowymi.

Konopnicka zmarła 8 października 1910 roku w sanatorium we Lwowie, z powodu zapalenia płuc. Pogrzeb bez udziału duchowieństwa zgromadził tłumy i stał się manifestacją patriotyczną.

Konopnicka dziś

Na cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie wciąż można zobaczyć (odtworzone po wojnie) popiersie z inskrypcją fragmentu jej wiersza „Na cmentarzu”. W Żarnowcu natomiast działa Muzeum Marii Konopnickiej, które można odwiedzić też wirtualnie.

Choć niektóre utwory dla dzieci wydają się zbyt archaiczne dla najmłodszych, to wiele wciąż cieszy się popularnością. Kolejne pokolenia wychowują się na „Szkolnych przygodach Pimpusia Sadełko” czy „Stefku Burczymusze”. Jej nowele weszły też do kanonu lektur szkolnych. Część jej tekstów można znaleźć na wolnelektury.pl, stronie fundacji popularyzującej dostępną w domenie publicznej literaturę oraz umożliwiającą do niej łatwy i powszechny dostęp.

Może chcesz się dowiedzieć więcej?

Romuald Traugutt

Romuald Traugutt

W roku 2024 przypada 160. rocznica śmierci Romualda Traugutta — dyktatora powstania styczniowego, „wielkiego patrioty, który oddał życie, walcząc o...

czytaj dalej